Zdarza się, że przedsiębiorcy prowadzą równolegle kilka rodzajów działalności gospodarczych. Często bowiem wystepują sytuacje, w których osoba fizyczna prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą i jednocześnie jest wspólnikiem w spółce cywilnej. Zastanawiają się wtedy, jakie obowiązki w zakresie ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego rodzi podjęcie dodatkowej aktywności.

Składki na ubezpieczenia społeczne

Osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, opłacając składkę emerytalną, rentową oraz wypadkową. Ubezpieczenie chorobowe ma charakter dobrowolny. Jeśli przedsiębiorca zdecyduje się prowadzić kilka rodzajów działalności (np. jest wspólnikiem w kilku spółkach cywilnych), obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne powstaje tylko z jednego wybranego przez siebie rodzaju działalności. Z pozostałych form działalności nie podlega ubezpieczeniom społecznym ani obowiązkowo ani dobrowolnie. 

Inne zasady obowiązują natomiast w przypadku ubezpieczenia zdrowotnego. To, czy należy opłacać jedną czy kilka składek na to ubezpieczenie zależy od rodzaju prowadzonych działalności.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne

Zasadą jest, że jeśli osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą uzyskuje przychody z więcej niż jednego rodzaju działalności, którymi są:

• działalność gospodarcza w formie: spólki cywilnej, jednoosobowej sp. z o.o., spółki jawnej, spółki komandytowej, spółki partnerskiej,
• wykonywanie działalnośći twórczej lub artystycznej jako twórca lub artysta,
• wykonywanie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanyn podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
• wykonywanie wolnego zawodu, z którego przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,
• inna, niż określona w powyższych punktach działalność gospodarcza prowadzona na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych,

ma obowiązek opłacania składek odrębnie od każdego rodzaju działalności.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne powinna być opłacana odrębnie od każdego rodzaju działalności również w sytuacji, w której przedsiębiorca prowadzący działalność pozarolniczą uzyskuje przychody z więcej niż jednej spółki w ramach tego samego rodzaju działalności (wymienionych w powyższych punktach).

Przykład

Osoby prowadzące działalność na podstawie przepisów o działalności gospodarczej są zobowiązane do opłacania składki zdrowotnej w pojedynczej wysokości, bez względu na liczbę wpisów (różnych działalności). W tym przypadku bowiem składka opłacana jest od jednego rodzaju działalności.

Przykład

Inaczej jest w przypadku przedsiębiorców prowadzących działalność na podstawie wpisu do CEIDG i podejmujących dodatkową działalność. To, czy należy płacić kolejną składkę na ubezpieczenie zdrowotne zależy właśnie od formy i rodzaju jej prowadzenia.

WAŻNE   Uwaga na "wolny zawód"

Wyjątkowe uregulowania w zakresie ubezpieczenia zdrowotnego dotyczą osób, które w ramach jednego wpisu do CEIDG wykonują "wolny zawód" oraz prowadzą dodatkową działalność gospodarczą (np. handlową). Przepisy o ubezpieczeniu zdrowotnym traktują obie działalności jako odrębne tytuły do ubezpieczeń i w związku z tym składka zdrowotna musi zostać opłacona  od każdego z jej rodzajów.

Przykład

Oczywistym jest, że pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za pracę wykonaną. Za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią. Pracownikowi zatrudnionemu w trakcie miesiąca nie będzie zatem należało się wynagrodzenie w takiej samej wysokości co pracownikowi pracującemu cały miesiąc. Jak zatem obliczyć wynagrodzenie dla pracownika, który został zatrudniony w trakcie miesiąca i jest wynagradzany w stawce miesięcznej?

W celu obliczenia wynagrodzenia za przepracowaną część miesiąca, ustalonego w stawce miesięcznej w stałej wysokości, w sytuacji gdy okres pozostawania pracownika w stosunku pracy nie obejmuje pełnego miesiąca kalendarzowego, należy wykonać nastepujące działania:

• miesięczną stawkę wynagrodzenia podzielić przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w danym miesiącu,
• otrzymaną kwotę pomnożyć przez liczbę godzin nie przepracowanych w tym miesiącu w związku z podjęciem zatrudnienia w trakcie jego trwania,
• tak obliczoną kwotę odjąć od wynagrodzenia przysługującego za cały miesiąc.

Przykład

Czytaj dalej: Jak obliczyć wynagrodzenie chorobowe?

Kodeks pracy gwarantuje pracownikowi prawo do otrzymania wynagrodzenia za czas, w którym nie wykonuje pracy, a niezdolność do jej wykonywania została spowodowana np. chorobą.

Wysokość procentowa wynagrodzenia chorobowego

Wynagrodzenie chorobowe przysługuje:

• w wysokości 80% wynagrodzenia, jeśli niezdolność do pracy spowodowana była chorobą bądź odosobnieniem w związku z chorobą zakaźną
• w wysokości 100% wynagrodzenia, jeżeli niezdolność do pracy spowodowana była:

– wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy

– przypadła w okresie ciąży pracownicy

– spowodowana była koniecznością poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na   dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek, narządów.

Pracownik otrzymuje wynagrodzenie chorobowe finansowane ze środków pracodawcy przez 33 dni w ciagu roku za każdy dzień choroby. Okres 33 dni ustala się sumując poszczególne okresy niezdolności w trakcie roku kalendarzowego, nawet jeśli pomiędzy nimi występuje przerwa lub gdy pracownik w danym roku kalendarzowym był zatrudniony u więcej niż jednego pracodawcy. 

UWAGA   Do okresu 33 dni nie wlicza się okresów niezdolności do pracy przypadających w okresie 30-dniowego wyczekiwania na prawo do wynagrodzenia chorobowego.

Szczególna sytuacja pracowników po 50 roku życia

Wynagrodzenie za czas choroby tej grupy pracowników jest finansowane ze środków pracodawcy przez okres choroby lub odosbnienia w związku z chorbą zakaźną – trwający łącznie do 14 dnia w ciagu roku kalendarzowego. Po tym okresie pracownikowi przysługuje już zasiłek chorobowy, finansowany ze środków ZUS.

Podstawa wymiaru

Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowgo przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone przez okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiac, w którym powstała niezdolność do pracy. Przy czym, za wynagrodzenie należy tu rozumieć – zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz ubezpieczenie chorobowe (łącznie 13,71%).

Od tej zasady istnieją jednak wyjątki, gdzie podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego ustala sie według odrębnych reguł. Zdarzają są bowiem sytuacje, w których pracownik jest np. zatrudniony krócej niż 12 miesięcy u danego pracodawcy lub też nie otrzymał pełnego wynagrodzenia za poszczególne miesiące czy przez część roku przebywał na urlopie bezpłatnym. Przepisy regulują również takie przypadki. I tak np. jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.

UWAGA   W podstawie wynagrodzenia za czas choroby nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania tego zasiłku zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłącane za okres pobierania zasiłku. Takimi składnikami wynagrodzenia mogą być np.:

• wartość szczepień ochronnych finansowanych przez pracodawcę
• wartość nieodpłatnych badań pracowników
• dodatkowe ubezpieczenie pracownika w podróży służbowej

Jak obliczyć wynagrodzenie chorobowe ?

Obliczenie kwoty wynagrodzenia chorobowego sprowadza się w praktyce do kilku kroków. W tym celu należy:

• ustalić wynagrodzenia będące podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, wypłacane przez okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy lub za okres krótszy w sytuacji wspomnianej wyżej
• pomniejszyć tak ustalone każde w miesięcznych wynagrodzeń o kwotę składek na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków pracownika w każdym miesiącu (łącznie 13,71%)
• obliczyć średnie wynagrodzenie za okres 12 miesiecy lub krótszy, czyli sumę miesięcznych wynagrodzeń zmniejszonych o wspomniane składki na ubezpieczenia społeczne podzielić przez odpowiednia liczbę miesięcy
• obliczoną średnią pomnożyć przez 80% (zakładając,że pracownik uzyskał prawo do takiego wynagrodzenia)
• obliczyć stawkę za 1 dzień zwolnienia, czyli wyliczone wcześniej 80% wynagrodzenia podzielić przez 30 dni (bez względu na faktyczą liczbę dni w miesiącu)
• ustalić wynagrodzenie za czas choroby poprzez pomnożenie stawki za 1 dzień choroby przez liczbę dni niezdolności do pracy (łącznie z sobotami i niedzielami lub innymi dniami wolnymi od pracy)

Przykład obliczenia wynagrodzenia chorobowego

Mając już wszystkie potrzebne dane można przystąpić do wypełniania dokumentów do ZUS, w których należy wykazać wynagrodzenie chorobowe wraz z przerwą w opłacaniu składek. Za Jana B. płatnik składek zobowiązany jest złożyć komplet rozliczeniowy składający się z ZUS DRA, ZUS RCA oraz ZUS RSA. O tym jak wypełnić imienny raport ZUS RSA w nastepnym artykule.

Czytaj dalej: Rozpoczęcie pracy w trakcie miesiąca – sposób obliczania wynagrodzenia

Wielu przedsiębiorców rejestruje działalność gospodarczą w miejscu zamieszkania. Pojawiają się wtedy wątpliwości dotyczące wysokości podatku od nieruchomości. Czy część przeznaczoną na działalność gospodarczą należy opodatkować wyższą stawką podatku? Przedsiębiorca, który w tym samym pokoju jednocześnie mieszka i pracuje zapłaci podatek w niższej wysokości.

Wysokość stawek podatku od nieruchomości

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych:

"Rada gminy w drodze uchwały, określa wysokość stawek podatku od nieruchomości, z tym że stawki nie mogą przekroczyć rocznie (…) od budynków lub ich części:

a) mieszkalnych – 0,74 zł od 1 m² powierzchni użytkowej,

b) związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz od budynków mieszkalnych lub ich części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej – 23,03 zł od 1 m² powierzchni użytkowej (…)."

Podpunkt b) powyższego unormowania wymienia dwie kategorie nieruchomości, które mogą zostać opodatkowane stawką maksymalną. Są to typowe biurowce (budynki związane z działalnością gospodarczą) oraz lokale usługowe w budynkach mieszkalnych (budynki mieszkalne zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej). W tym kontekście kluczowe jest rozstrzygnięcie co kryje się pod pojęciem "zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej".

UWAGA   Ważne przeznaczenie lokalu

Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 11 sierpnia 1992 r. (sygn. akt SA/Wr 650/92), aby budynek lub jego część został uznany jako zajęty na prowadzenie działalności gospodarczej musi zostać wyłączona funkcja mieszkalna oraz inne funkcje związane z zamieszkiwaniem budynku. To oznacza, że rejestrując działalność gospodarczą w miejscu zamieszkania przedsiębiorcy, lokal (budynek) nie traci automatycznie charakteru mieszkalnego i należy opodatkować go stawką właściwą dla lokali mieszkalnych. Jeśli zatem np. tłumacz przysięgły wstawi do pokoju mieszkalnego biurko, przy którym pracuje, nie zmieni to charakteru pomieszczenia, które nadal służyć będzie również celom mieszkalnym. Inaczej wyglądać będzie sytuacja, kiedy to cały pokój zostanie przeznaczony na działalność. Wtedy zastosowanie znajdzie opodatkowanie stawką najwyższą. Należy wówczas złożyć informację IN-12 o nieruchomościach i obiektach budowlanych, podając zaktualizowane dane.

Rozpoczynając przygodę z biznesem (lub w trakcie jej trwania) trzeba odpowiedzieć sobie na jedno z wielu kluczowych pytań: czy warto zostać vatowcem i jakie ewentualnie wiążą się z tym korzyści?

Jeśli planowane obroty firmy nie przekroczą rocznie 150 tys. zł (bez kwoty podatku) można zdecydować, czy być vatowcem czy jednak wybrać zwolnienie od tego podatku. Jest to limit roczny co oznacza, że rozpoczynając działalność gospodarczą w trakcie roku podatkowego wysokość tego limitu jest proporcjonalnie mniejsza.

Warto w tym miejscu dodać, że korzystając ze zwolnienia od podatku należy prowadzić ewidencję sprzedaży.

Przykład:

Zatem limit dla Pana Wojciecha to 130.632 zł po przekroczeniu którego traci zwolnienie od podatku i opodatkowaniu podlegać będzie nadwyżka sprzedaży ponad tą kwotę.

Przy wyliczaniu powyższego limitu nie bierze się pod uwagę:

• importu towarów i usług
• wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów
• odpłatnej dostawy towarów oraz odpłatnego świadczenia usług zwolnionych od podatku
• dostawy towarów, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji

Przykład:

Możliwości wyboru nie mają natomiast podmioty świadczące usługi prawnicze, jubilerskie oraz w zakresie doradztwa (z wyjątkiem doradztwa rolniczego). Jeśli zatem istnieje możliwość wyboru, możliwe są dwa rozwiązania: czekać na przekroczenie limitu bądź zostać podatnikiem VAT od początku prowadzenia działalności.

W przypadku pierwszego rozwiązania może okazać się, że limit nie zostanie przekroczony i wtedy nie podejmując żadnych działań przedsiębiorca nie zostanie podatnikiem VAT.  To dobre rozwiązanie dla firm, których odbiorcami są głównie osoby fizyczne. Dzięki temu, że sprzedaż nie będzie opodatkowana VAT staną się bardziej konkurencyjni. A jakie korzyści daje rozwiązanie drugie?

Wyboru tego rozwiązania powinni dokonać te podmioty, których kontrahentami są inne firmy będące vatowcami, bowiem będą miały możliwość odliczenia podatku VAT zawartego w cenie sprzedaży towaru bądź usługi. Korzyść pojawi się również w przypadku planowanych dużych inwestycji. Wystąpić może wtedy nadwyżka podatku naliczonego nad należnym. Niezmiernie ważne jest również to jaką stawką będzie opodatkowana sprzedaż. Co do zasady korzystnie będzie wyglądać sytuacja w której sprzedaż będzie opodatkowana stawką niższą niż podstawowa.

Minusem tego rozwiązania jest więcej obowiązków ewidencyjnych, bowiem należy prowadzić odpowiednie rejestry VAT pozwalające określić kwotę zobowiązania podatkowego, składać co miesiąc (bądź co kwartał) deklaracje dla tego podatku oraz wystawiać faktury.  Konieczna jest również dobra znajomość ustawy o podatku VAT.

Dokonując zatem właściwego wyboru należy ocenić własną sytuację i specyfikę prowadzonej działalności oraz przeprowadzić  analizę opłacalności ekonomicznej wybranego wariantu.

Nie podlegają wykluczeniu z kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 28  ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz art. 23 ust. 1 pkt 23 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ponoszone przez podatników wydatki na napoje i posiłki (kawa, herbata, soki, woda mineralna, kanapki, paluszki, obiady), niezależnie od miejsca ich podawania ( w siedzibie podatnika, czy też poza nią) podawane podczas rozmów z kontrahentami (inwestorami, wykonawcami itp) dotyczących zakresu prowadzonej przez podatników działalności gospodarczej. Tak wynika z analizy tez wyroku NSA z dnia 17 czerwca 2013 r.

Do końca 2006 roku obowiązywały przepisy w myśl których za koszty uzyskania przychodów nie były uznawane koszty reprezentacji i reklamy w części przekraczającej 0,25% przychodów, chyba że reklama prowadzona była w środkach masowego przekazu lub publicznie w inny sposób. W 2007 roku wprowadzone zostały zmiany w ustawach podatkowych dotyczące omawianych kosztów. Ustawodawca uznał, że za koszty uzyskania przychodów nie uważa się kosztów reprezentacji, w szczególności poniesionych na usługi gastronomiczne, zakup żywności oraz napojów, w tym alkoholowych.

Wynikiem tych zmian było uznanie wszystkich wydatków na reklamę (publiczną i niepubliczną) za koszt uzyskania przychodów oraz wyłączenie z nich wydatków na reprezentację, do których zaliczano w szczególności wydatki na usługi gastronomiczne, zakup żywności, napojów w tym alkoholowych.

Taka kwalifikacja kosztów spowodowała, że organy podatkowe podejmowały próby nadania nowego sensu terminowi "reprezentacja" w odniesieniu do konkretnych sytuacji występujących w praktyce gospodarczej. Wykładnia przepisów nie zawsze uzyskiwała akceptację podatników i wiele spraw przekazywanych było do oceny sądom administracyjnym. Te z kolei często wydawały odmienne wyroki w takich samych lub zbliżonych stanach faktycznych.

Rozbieżności występujące w orzeczeniach sądów administracyjnych w zakresie kosztów reprezentacji nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów znalazły swoje podsumowanie w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 czerwca 2013 r. z analizy którego można wysunąć poniżej wskazane tezy o charakterze ogólnym, będące pomocne w wykładni przepisów ustaw podatkowych w tym przedmiocie. NSA podkreślając potrzebę indywidualnej oceny stanu faktycznego konkretnej sprawy dotyczącej kwalifikowania kosztów wskazał również, że:

• Wymienione w przepisach podatkowych – jako przykładowe koszty reprezentacji – wydatki na usługi gastronomiczne, zakup żywności, napojów, w tym alkoholowych, nie oznacza, iż wydatki tego rodzaju zawsze muszą zostać wyłączone z kosztów uzyskania przychodów.
• Dla kwalifikacji danych wydatków jako wydatków na reprezentację wykluczonych z kosztów uzyskania przychodów nie jest istotne miejsce podawania poczęstunków, świadczenia usług gastronomicznych itd. ( w siedzibie firmy czy poza nią). Dla oceny takich wydatków nie są także istotne takie cechy jak wytworność, wystawność, okazałość. Nie ma bowiem możliwości skonstruowania miernika dla określenia poziomu wystawności, wytworności czy okazałości jednakowego dla wszystkich podmiotów gospodarczych.
• Za wydatki na zakup  żywności, napojów i usług gastronomicznych, wyłączone z kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 23 updof oraz art. 16 ust. 1 pkt 28 updop należy uznać te, których wyłącznym, bądź dominującym celem jest stworzenie pewnego wizerunku podatnika, stworzenie dobrego obrazu jego firmy, czy działalności, wykreowanie pozytywnych relacji z uczestnikami takich spotkań.
• Każda sprawa powinna być przedmiotem odrębnej oceny pod kątem okoliczności w jakich doszło do poniesienia omawianych wydatków. Poniesione wydatki na zakup żywności, napojów i usług gastronomicznych powinny spełniać wymogi przepisów art. 22 ust. 1 updof oraz art. 15 ust. 1 updop, czyli być poniesione w celu uzyskania przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Nie pozostają zatem w jakimkolwiek związku z przychodami podatnika wydatki np. na "obiady dla rodziny", "fundowane przyjęcia dla znajomych", "na usługi rozrywkowe". Tego rodzaju, przykładowo podane wydatki, nie mieszczące się w kategorii kosztów uzyskania przychodów, nie mogą być w ogóle rozważane w kontekście wyłączeń z art. 23 ust. 1 pkt 23 opdof oraz art. 16 ust. 1 pkt 28 updop.

Zdarza się, że przedsiębiorcy wynajmują mieszkanie na potrzeby prowadzenia działalności gospodarczej w innej miejscowości niż adres zamieszkania. Czy w takim przypadku wynajem mieszkania jest kosztem firmy?

Zgodnie z art. 22 ust. 1 Ustawy PIT "kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23". Z kolei art. 23 nie zawiera wprost takiego ograniczenia i przyjmuje się, że kosztami uzyskania przychodów są koszty bezpośrednio lub pośrednio związane z przychodami, których cel jest wymieniony w art. 22 ust. 1 cytowanym powyżej.

W takiej sytuacji uznać należy, że koszty wynajmu mieszkania przez przedsiębiorcę na cele związane z działalnością gospodarczą w innej miejscowości stanowić będą koszty podatkowe.  Związek przyczynowo-skutkowy między wynajęciem mieszkania a osiągniętymi przychodami (bądź możliwością ich osiągnięcia) musi być wyraźny. Ważne jest również właściwe udokumentowanie poniesionych wydatków.

Czy w przedstawionej sytuacji trzeba będzie opłacać podatek od nieruchomości według najwyższej stawki? O tym w kolejnym artykule.

W ramach stosunku pracy można zatrudnić niemal każdego. Pracownikiem może być zarówno osoba obca, jak i krewny czy powinowaty. Mimo, że od strony prawa pracy nie ma – praktycznie rzecz biorąc – różnicy pomiędzy pracownikiem z i spoza rodziny pracodawcy, to chętnych do zatrudniania krewniaka należy przestrzec przed przepisami podatkowymi i ubezpieczeniowymi.

Formy zatrudniania czonka rodziny

Zatrudnić członka rodziny można na takich samych zasadach jak inną (obcą) osobę. Podstawą takiego zatrudnienia może być zarówno stosunek pracy, jak i dowolny inny stosunek, na podstawie którego może być świadczona praca (np. umowa zlecenia). Dopuszczalna jest także sytuacja, gdy członek rodziny świadczy pracę bezumownie (dotyczy to szczególnie osób należących do rodziny w znaczeniu ścisłym, czyli małżonków i dzieci). Członek rodziny może także założyć działalność gospodarczą i świadczyć swoje usługi w oparciu o kontrakt zawarty pomiędzy dwoma podmiotami gospodarczymi. W zależności od wyboru formy zatrudnienia powstaną odmienne skutki w zakresie danin publicznych.

Skutki ubezpieczeniowe

W większości przypadków członek rodziny traktowany jest przez przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz 1585 z późn. zm.), tak jak inny ubezpieczony. Wyjątkiem są jedynie pracownicy, którzy spełniają przewidziane dla osób współpracujących z prowadzącymi pozarolniczą działalność (w tym gospodarczą) oraz ze zleceniobiorcami (w tym osobami, które zawarły umowę agencyjną). Przez osoby współpracujące ustawa rozumie małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z prowadzącym pozarolniczą działalność lub zleceniobiorcą we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracującą przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego. Jeżeli więc pracownik spełni te warunki (osobą współpracyjącą będzie także członek rodziny spełniający powyższe warunki, pomagający przy prowadzeniu pozarolniczej działalności w sposób bezumowny) na użytek ubezpieczeń traktowany będzie nie jak pracownik, a jak osoba współpracujaca. Ze względu na fakt, iż będzie tak tylko na użytek ubezpieczeń, podatek dochodowy należy od takiego pracownika odprowadzić jednak na zasadach ogólnych (tak jak od innych pracowników). Powstanie więc swoisty dualizm – składki ubezpieczeniowe odprowadzane będą na zasadach zbliżonych do osób prowadzących działalność gospodarczą (z tym, że osoby współpracujące z prowadzącymi pozarolniczą działalność nie finansują składek na swoje ubezpieczenia – robią to osoby, z którymi one współpracują), a podatki odprowadzane są jak w przypadku pracowników.

Przykład

Podatek dochodowy

 Zatrudnienie członka rodziny wywołuje odmienne skutki od zatrudniania innej osoby, ale tylko dla pracodawcy – od strony osoby zatrudnianej nie ma praktycznie rzecz biorąc żadnych odmienności.  Zgodnie bowiem z art. 22g ust. 1 pkt 2 oraz ust. 4 updof, ustalając wartość początkową śrdków trwałych bierze się pod uwagę – w razie wytworzenia danego składnika majątkowego we własnym zakresie – koszt jego wutworzenia. Za koszt ten uważa się:

• wartość, w cenie nabycia, zużytych do wytworzenia środków trwałych rzeczowych składników majątku i wykorzyustywanych usług obcych,
• koszt wynagrodzeń za pracę wraz z pochodnymi,
• inne koszty dające się zaliczyć do wartości wytworzonych środków trwałych (np. opłaty administracyjne).

Ustawodawca stanął jednak na stanowisku, iż do kosztu wytworzenia nie zalicza się wartości własnej podatnika, jego małżonka i małoletnich dzieci, kosztów ogólnych zarządu, kosztów sprzedaży oraz pozostałych kosztów operacyjnych i kosztów operacji finansowych, w szczególności odsetek od pożyczek (kredytów) i prowizji, z wyłączeniem odsetek i prowizji naliczonych do dnia przekazania środką trwałego do używania. Z zapisu art. 22g ust. 4 updof można wyprowadzić wniosek (stosując wnioskowanie z przeciwieństwa), iż do kosztu tego zaliczyć można wartość pracy małoletnich dzieci oraz innych członków rodziny pracodawcy (z wyłączeniem małżonka). Zważywszy na fakt, iż ani spółka cywilna, ani handlowe spółki osobowe nie są podatnikami podatku dochodowego, a zamiast nich podatnikami są wspólnicy tych spółek – zasada powyższa dotyczyć będzie także małżonków i małoletnich dzieci wspólników tych spółek.

Jednocześnie a art. 23 ust. 1 pkt 10 updof przewidziano, iż do kosztów uzyskania przychodów nie można zaliczać wartości własnej podatnika, jego małżonka i małoletnich dzieci, a w przypadku prowadzenia działalnośći w formie spółki cywilnej lub osobowej spółki handlowej – także małżonków i małoletnich dzieci wspólników. Obowiązuje tu, więc analogiczna zasada jak przy ustalaniu wartości początkowej śrokdów trwałych wytworzonych we własnym zakresie.

Przykład

Fakt, iż ustawa określa jedynie, iż do kosztów, czy wartości początkowej nie można zaliczać wartości pracy, bez podania podstawy, na której jest ona wykonywana powoduje, iż ograniczenia powyższe należy stosować zarówno w przypadku zatrudnienia w ramach stosunku pracy, jak i w ramach stosunków cywilnoprawnych.

Zasada powyższa nie znajduje zastosowania w przypadku zakupu od małżonka (małoletnich dzieci) rzeczy lub praw majątkowych, a także w przypadku, gdy małżonek prowadzi działalność gospodarczą. Jest on wtedy odrębnym podmiotem gospodarczym, a więc wartość wystawionych przez niego faktur (rachunków) można zaliczać do kosztów uzyskania przychodów. Warto także podkreślić, iż powyższe ograniczenia dotyczą małżonków, a nie konkubentów. W przypadku zatrudnienia osób pozostających z zatrudniającym w faktycznym pożyciu, wartość pracy tych osób stanowi koszt uzyskania przychodu. Ze względów podatkowych bardziej opłacalne mogą być, zatem nieformalne związki.

Brak możliwości zaliczenia wartości pracy małżonka czy małoletnich dzieci do kosztów uzyskania przychodów nie likwiduje obowiązków pracodawcy jako płatnika.

Jednocześnie należy zauważyć, iż dla celów podatku dochodowego od osób fizycznych wynagrodzenia wypłacene przez podatnika małżonkowi lub jego małoletnim dzieciom – w myśl art. 23 ust. 1 pkt 10 updof – nie stanowią kosztów uzyskania przychodu.

Stosowanie tej zasady jest niezależne od formy prawnej świadczenia pracy, tj. na podstawie umowy o pracę czy na zlecenie. Jeżeli jeden z małżonków będzie otrzymywał wynagrodzenia ze stosunku pracy, to przy wypłacie wynagrodzenia płatnik będzie obowiązany – zgodnie z art. 32 i art. 38 updof – obliczyć i pobrać zaliczkę na podatek dochodowy i przekazać ją w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano zaliczki na rachunek urzędu skarbowego właściwego wg siedziby płatnika.

Odpowiednio przy wypłatach z tytułu umowy zlecenia lub o dzieło płatnik musi potrącić podatek i odprowadzić go na rachunek urzędu skarbowego w terminie do 20 dnia następnego miesiąca po dokonaniu wypłaty. Zapłata podatku od tych wynagrodzeń nie oznacza jednak uznania ich za koszty uzyskania przychodu.

Po upływie roku podatkowego podatnik obowiązany będzie złożyć zeznanie o wysokośći osiągniętego dochodu w roku podatkowym wg ustalonego wzoru w terminie do dnia 30 kwietnia następ roku.

Z powyższego wynika jeden istotny wniosek: jeżeli członek rodziny zatrudniony zostanie na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej, to bez względu na to, czy jego wynagrodzenie stanowi koszt uzyskania przychodu, czy też nie, pracodawca powinien rozliczać go jako płatnik. Powoduje to, iż np. w przypadku małżonków, którzy mogą rozliczać się wspólnie, bardziej opłacalne może być, gdy nie będą siebie zatrudniać – odpadnie im wtedy sporo formalności, a na koniec roku będą mogli obniżyć wspólne zobowiązanie podatkowe (pod warunkiem, że jedno z nich nie uzyskuje dochodów lub jego dochody mieszczą się w innym progu podatkowym niż drugiego małżonka).

W rozpatrywanej sprawie przez Izbę Skarbową Wnioskodawca był lekarzem i prowadził działalność gospodarczą – posiadał cztery gabinety lekarskie w różnych miejscach miasta. W celu dojazdów do gabinetów lekarskich zakupił rower, ale posiadał także samochód, który użytkował na podstawie umowy leasingu. Jednakże w okresie wiosenno-letnim Wnioskodawca chciałby dojeżdżać rowerem do gabinetów lekarskich, ponieważ pomiędzy nimi są niezbyt duże odległości, a przejazd samochodem (szczególnie w okresach szczytu) jest bardzo utrudniony i trwa dłużej niż przejazd rowerem.W związku z powyższym Wnioskodawca zadał pytanie:

Czy zakup roweru będzie kosztem związanym z jego działalnością gospodarczą?

Zdaniem Wnioskodawcy ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych, w art. 23 nie wyłącza z kosztów uzyskania przychodów wydatków poniesionych na zakup roweru, dlatego też zakup ten będzie kosztem związanym z jego działalnością.
W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego Izba Skarbowa uznała za prawidłowe.

Dyrektor Izby Skarbowej uznał, że wydatek poniesiony na zakup roweru będzie mógł być zaliczony do kosztów uzyskania przychodów, jeżeli będzie miał związek z prowadzoną działalnością gospodarczą, tj. jeżeli rower ten będzie wykorzystywany na potrzeby i w ramach działalności. Z treści wniosku wynika, że zakupiony rower będzie wykorzystywany przez Wnioskodawcę, który jest lekarzem – w celu przejazdów pomiędzy gabinetami położonymi w różnych częściach miasta, co wskazuje na zaistnienie powyższego związku.

Sam fakt użytkowania samochodu osobowego na podstawie umowy leasingu nie wyklucza możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu wydatków na zakup roweru. Jednakże podkreślić należy, iż aby omawiany wydatek mógł być zaliczony do kosztów uzyskania przychodu musi zaistnieć związek przyczynowy określony w art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Mówi on o tym, że koszty muszą być poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 ww. ustawy.